De eerste en laatste scène kunnen je verhaal maken of breken. Dit geldt voor scènes in je boek en zeker voor de eerste en laatste scène van de boek. Hierbij maakt het niet uit of je een roman schrijft, of een thriller schrijft.
Voordat we het hebben over het schrijven van je eerste en laatste scène zoals ze het beste uit de verf komen, is het belangrijk dat je een goed begrip hebt van wat een scène is en wat deze moet bevatten.
Wat te doen in de eerste scène van je boek
Het begin van elk verhaal heeft veel taken. Als je deze goed uitvoert, wordt de weg geëffend voor wat komen gaat. Je pakt je lezers bij de lurven en sleurt ze je verhaal in.
Dit zijn wat ik zie als de top drie van dingen om te doen in de eerste scène van je boek.
Stel je hoofdpersoon voor: het eerste personage dat je lezers in hoofdstuk 1 moeten ontmoeten, is je hoofdpersoon. Lezers verwachten dit en zullen zich (hopelijk) emotioneel identificeren met dit personage.
Een verhaal beginnen met een point-of-view-personage dat niet de hoofdpersoon is, kan als bedrog aanvoelen. Lezers kunnen in dit personage investeren en zodra ze erachter komen dat het niet de hoofdpersoon is, het gevoel hebben dat ze hun tijd verspild hebben. Hint ook op het verhaalprobleem (verhaaldoel) dat de hoofdpersoon moet oplossen.
Introduceer je verhaalwereld. Als je je lezers zo snel mogelijk in de setting plaatst, kun je ze vanaf het begin in je verhaal trekken. Je wilt de hoofdpersoon in hun ‘gewone wereld’ laten zien. Zo kan de lezer kan zien wat de hoofdpersoon te verliezen heeft. Het biedt ook een openingsbeeld dat ze kunnen gebruiken om te peilen hoe de wereld van de hoofdpersoon (of hun kijk op die wereld) tegen het einde verandert.
Begin met een actieve scène. Er zijn twee soorten scènes in elk verhaal. We noemen ze ‘proactieve scènes’ en ‘reactieve scènes’. Deze termen beschrijven goed wat dit soort scènes doen. Er zijn in de schrijfwereld uiteraard andere benamingen bekend.
In actiescènes/proactieve scènes gebeurt er iets en streven je personages actief een doel na. In de vervolg-/reactieve scènes reageren ze personages op wat er in die actieve scènes is gebeurd en beslissen ze wat ze vervolgens gaan doen. Maak je openingsscène actief.
Je kent misschien het advies gehoord om je verhaal in medias res te beginnen, wat Latijn is voor ‘in het midden der dingen’. Een belangrijke reden hiervoor is om je lezers vanaf het begin in je verhaal te trekken. Ze direct in de actie te trekken is een goede manier om dit te doen.
Wat moet je zeker nalaten
Hier zijn mijn top 2 ‘absoluut vergeten’ dingen voor de eerste scènes van een verhaal.
Geen ‘info dump’. Met andere woorden, gooi niet plompverloren veel achtergrondverhaal over de schutting. Als schrijver moet je je personages en je verhaalwereld van binnen en van buiten kennen. Lezers hebben veel minder informatie nodig, vooral in het begin.
Geef in je eerste scène voldoende informatie. Zo zorg je dat lezers begrijpen wat er gebeurt en maak je de weg voor wat komen gaat. Een ander belangrijk achtergrondverhaal kun je op geschikte momenten in het verhaal druppelen. Je kunt doen doen via dialoog, de interne monoloog van het POV-personage, enzovoort.
Ten tweede, verdrink je lezers niet in beschrijvingen. Hier komt de kunst van het schrijven om de hoek kijken. Je moet voldoende beschrijving van je personages geven, zodat je lezers ze begrijpen en met ze meeleven. Je moet voldoende details geven over de setting om je lezer onder te dompelen in je verhaalwereld. Maar je wilt niet in één keer zoveel beschrijving geven dat de lezer er gewoon overheen bladert of, erger nog, verveeld raakt en het boek neerlegt.
Wat te doen in de laatste scène van je boek
Als je wilt dat lezers fans worden, moet je ervoor zorgen dat je je verhaal op een boeiende en bevredigende manier afsluit. Hier zijn mijn top 3 dingen die je kunt doen om je daarbij te helpen.
Rond de belangrijkste verhaallijn van je verhaal af. Er zijn veel manieren om jeverhaal te beëindigen en het is prima om vragen achter te laten waar je lezers over kunnen nadenken (zoals in dubbelzinnige eindes). Maar je moet ervoor zorgen dat de grote verhaallijn wordt afgerond. Het is nog beter als je dat op een verrassende of onverwachte manier kunt doen.
Over het algemeen wil je je verhaal niet eindigen met een cliffhanger, zeker niet in op zichzelf staande boeken. Als het om series gaat, zijn lezers meer vergevingsgezind voor een cliffhanger, maar ze zijn er meestal niet blij mee. In plaats daarvan kun je beter een hoofdverhaallijn hebben die je voor elk boek afrondt.
Je kunt wel elementen in de oplossing toevoegen die een voorbode zijn van een volgend boek of een overkoepelende verhaallijn die aan het einde van de serie wordt opgelost.
Potter
Een goed en duidelijk voorbeeld van het laatste is in de Harry Potter-serie van J.K. Rowling. In het eerste boek van de serie ontdekt Harry dat Professor Quirrel de slechterik is (verrassing!) en verslaat hem in de climax. Toch is het doel van de serie – Voldemort verslaan – niet opgelost. Alle onbeantwoorde vragen in dit boek worden uitgelegd in de laatste scène als Harry met zijn vrienden en Perkamentus praat, zodat er geen plotgaten achterblijven.
De andere boeken in de serie zijn op dezelfde manier opgezet. Er is een verhaallijn die uiteindelijk wordt afgerond. Het overkoepelende doel om Voldemort te verslaan blijft onopgelost tot het laatste boek van de serie.
Los subplots en/of plotgaten op. Als je subplots gebruikt, zorg er dan voor dat je deze aan het einde afrondt. Dit kan je ook helpen eventuele plotgaten op te lossen. In veel gevallen kunnen je ze vóór de climax oplossen. Als je dat nalaat, moet je ze zeker bij of in de laatste scène afgerond hebben.
Denk na over wat je de lezers aan het einde wilt nalaten. We willen allemaal idealiter dat onze verhalen een blijvende indruk op onze lezers achterlaten. Natuurlijk draagt alles wat we in onze verhalen schrijven hieraan bij. De manier waarop je je boek beëindigt, kan een enorme impact hebben. Denk bij het schrijven van die laatste scène na over welk beeld, idee of emotie je je lezers wilt nalaten. Schrijf die laatste momenten dienovereenkomstig.
Wat moet je zeker nalaten
Hier mijn top twee van ‘absoluut nalaten’ in de laatste scène van je boek:
Los je plot niet op met een Deus ex machina. In termen van fictie schrijven is een Deus ex machina waar de auteur zichzelf in een hoek heeft geschreven zonder een redelijke manier om de plot op te lossen of lezers te verrassen. Dus komen ze met een onwaarschijnlijke, bijna magische manier om het verhaalprobleem op te lossen. Laat je lezers niet denken ‘man, wat een slappe uitvlucht’.
Vertel of overleg dingen niet: je hoeft de climax, het thema of iets anders niet expliciet aan je lezers in de afronding te vertellen of uit te leggen. Als je goed werk hebt verricht bij het schrijven van je boek, zullen je lezers deze zelf oppikken zonder dat je het voor hen uitschrijft. Te veel uitleggen kan voelen alsof een auteur zegt: “Kijk eens wat ik heb gedaan. Ben ik niet geweldig?” Lezers zijn slim en sommige elementen moeten subtiel zijn.
Er is veel meer advies beschikbaar over het schrijven van de eerste en laatste scène van een boek. Deze tips bieden een goed begin. Als je ze op je boek toepast, maak je het begin en het einde van je verhaal een stuk sterker.
Laatste update 23 november 2022 door Edwin