Bij Wryter hebben we een Masterclass Schrijven ontwikkeld. In de Masterclass kom je er in 12 weken achter hoe je van begin tot eind een boek schrijft. We doen dat volgens de methode van de Reis van de Held moet vandaag de stap Weerstand en Weigering.
Deze beproefde methode van de Amerikaanse literatuurwetenschapper Joseph Campbell is de basis van geweldige verhalen. Van Star Wars tot Notting Hill en van de Millennium Trilogie tot The Hobbit.
In Weerstand en Weigering in de Masterclass Schrijven 2.0 zet je Held de hakken in het zand. Hij durft niet, wil niet, of denkt dat hij het niet kan. Een ideaal moment om dieper in je personages te duiken. Hoe schrijf je nou interessante personages? In de Masterclass vertellen we je er meer over en ga je aan de slag met de personages die jouw wereld bevolken. Marlen en Edwin hebben er een vurig gesprek over. Je vindt de video in de Masterclass.
Schrijven over personages die voor geen meter op je lijken: 4 supertips
Als schrijver kijk je automatische de hele dag om je heen. Je gluurt en observeert. Overal kan een verhaal in zitten, een nieuw personage, een leuke of juist irritante karaktertrek. Je ziet en hoort en voelt. En dat schrijf je natuurlijk allemaal op.
Je schrijft niet over jezelf, dus de kans bestaat dat je hoofdpersoon zowel fysiek als qua gedachten ver van je afstaat. Een bekend voorbeeld is J.K. Rowling. Zij schreef over een jonge tovenaarsleerling en moest zich dus verplaatsen in de belevingswereld van een tienerjongen die zich met toveren bezighoudt.
Aan de hand van de volgende 5 supertips ga jij ook schrijven over personages die voor geen meter op je lijken. Geloof me, het is spannend en gaaf tegelijk.
1. Start met je personages in plaats van het plot
Een goed plot is belangrijk en dat geldt ook voor goed uitgewerkte karakters. Durf je personages een stem te geven en schrijf dat uit. Wie weet wat voor interessante zaken ze te melden hebben en wat jullie samen gaan beleven. Het gebeurt vaak genoeg dat wat eerst een bijrol leek, gedurende het verhaal een hoofdrol wordt. Geef je personages de vrijheid. Of juist niet.
2. Kruip onder de huid van je verschillende karakters
Als jij je personage wordt, kun je vanuit hem of haar schrijven. Dat maakt een karakter een stuk geloofwaardiger omdat je vanuit hun ideeën, visie, levenswijsheid, wereldbeeld en ervaringen schrijft.
Er zijn genoeg acteurs die vrouwen gespeeld hebben: Robin Williams als “Mrs. Doubtfire” is een mooi voorbeeld.
3. Maak een studie van de mensen om je heen
Wil je als man over vrouwen schrijven, verdiep je dan in vrouwen, trek meer met ze op. Bestudeer ze, kom achter hun interesses, drijfveren, teleurstellingen, gevoelens (Mel Gibson in “What Woman Want”) en taalgebruik.
Vind jouw karakters in het dagelijks leven. Op je werk, in de kerk, in de kroeg, op de kermis, of waar dan ook. Bestudeer ze, observeer ze, maar vooral: praat met ze. Alleen zo kom je meer te weten over hun leven en belevingswereld. Als je geen asielzoeker bent, is het bijna onmogelijk je in die situatie te verplaatsen. Combineer hun leven met andere eigenschappen van je personages. Je zult zien dat het echte, unieke karakters worden.
4. Vol gas vooruit
Klap er gelijk vol in en confronteer je hoofdpersoon in het begin van je verhaal gelijk met de antagonist. Laat ze het gelijk uitvechten en je ontdekt direct hoe ze op elkaar reageren. Laat hun het uitvechten, volg hun stappen en bemoei je er zo weinig mogelijk mee. Jij bent de schrijver, je mag alleen opschrijven wat er gebeurt.
Als je je genoeg in je personages verdiept hebt verdwijnt jouw rol als schrijver echt naar de achtergrond. In de loop van het verhaal komen de diverse beweegredenen van je hoofdpersonen echt wel boven tafel. Soms is dat best even schrikken.
In de Masterclass Schrijven 2.0 kom je alles te weten wat je nodig hebt om volwaardige, spannende, interessante en levensechte personages te schrijven.
De ontwikkeling van je karakters
Een van de leukste dingen als schrijver is karakters bedenken en ontwikkelen. Maar hoe? Hoe wordt een lieve moeder een psychopathische moordenares? Hoe verandert die kwal van een vent in een sexy bink? Wie bevolkt de wereld die jij beschrijft? Woont er een Donald Trump? Wat dacht je van een Hitler of Stalin?
We hebben politieke, religieuze, atletische en populaire types. Jouw wereld heeft ze ook nodig: heksen op elektrische bezemstelen, Spiderman of een eigen Darth Vader. In de wereld die jij aan het schrijven bent zijn er schurken, helden, gewone mensen, protagonisten en antagonisten.
Populair of gehaat
Ze zijn populair, gehaat, Held tegen wil en dank, of schurk door omstandigheden. In alle gevallen vormen ze mede jouw wereld, geven er kleur aan. Jij moet hun verhaal kennen om te weten hoe jouw wereld in elkaar steekt. Zij definiëren je wereld door de achtergrond die jij ze geeft. Jij beschrijft welke details in hun leven hun roem of schande veroorzaken.
In de Masterclass Schrijven 2.0 geven we je tips voor het invullen van hun levens.
Veel auteurs ‘horen’ personages spreken
Uit onderzoek onder schrijvers op het Edinburgh International Book Festival in 2014 en 2018 blijkt dat 63% van de schrijvers hun personages hoort spreken. 61% vindt dat ze een eigen agenda hebben.
Enid Blyton (schrijfster van De Vijf) suggereerde dat ze ‘alles kon zien en horen’. Een nieuwe studie heeft aangetoond dat deze griezelige ervaring wijdverbreid is. Bijna tweederde van de auteurs meldt dat ze de stemmen van hun personages horen terwijl ze werken.
“Ik hoor ze in mijn hoofd. Ze hebben duidelijke stempatronen en tonen en ik kan ervoor zorgen dat ze met elkaar in gesprek blijven. Ik weet altijd wie er ‘praat’”, zei een anonieme schrijver. “Ze vertellen me soms dat wat ik voor hen in gedachten heb niet juist is. Dat ze zich nooit zo zouden gedragen of spreken. Ik antwoord meestal niet”, zei een ander.
Dialoog met personages
Uit de studie, die in het tijdschrift Consciousness and Cognition verscheen, bleek ook dat 56% van de ondervraagde schrijvers visuele of andere zintuiglijke ervaringen van hun personages rapporteerden tijdens het schrijven. En dat eenvijfde het gevoel had dat hun karakter dezelfde fysieke ruimte in beslag nam als zij. Vijftien procent van de schrijvers zei zelfs met hun creaties in dialoog te kunnen gaan.
Ervaringen
Volgens Dr. John Foxwell was de hoofdonderzoeker van het project. “De schrijvers die we hebben ondervraagd, beschreven zeker niet allemaal dezelfde ervaring”, zegt Foxwell. “Een manier om dat te begrijpen is om na te denken over hoe schrijven zich verhoudt tot interne dialoog.”
Interne dialoog is een fenomeen dat mensen op verschillende manieren ervaren. “We zijn ons er niet altijd van bewust, maar de meesten van ons proberen te anticiperen op wat andere mensen gaan zeggen en doen.
Voor sommige schrijvers kan het zijn dat hun personages zich na een tijdje onafhankelijk beginnen te voelen. Dat komt omdat de schrijvers dezelfde soort persoonlijkheidsmodellen ontwikkelden als ze zouden ontwikkelen voor echte mensen. Deze genereren dezelfde voorspellingen.”
Schrijvers zijn niet gek
De onderzoekers benadrukken dat er geen sprake was van schrijvers die fictie verwarren met de realiteit. Toen de academici de schrijvers beoordeelden op hoe gevoelig ze zijn voor hallucinaties, scoorden ze niet anders dan andere steekproeven van de bevolking.
“Het horen van stemmen en andere ongebruikelijke ervaringen laat zien dat levendige fantasierijke toestanden gezond en veilig zijn. Dit is belangrijk voor de manier waarop sommige mensen fictie creëren.”
Bestseller misdaadschrijver Val McDermid herkende het fenomeen. “Ze komen niet zomaar uit het niets. Als ik aan een roman werk, heb ik gesprekken met hen in mijn hoofd. Als ik een wandeling maak, zijn er allerlei ondervragingen in mijn hoofd en soms hardop. Maar als ik niet met een personage werk, is er stilte.”
Voer karakterinterviews uit
Eerlijk gezegd kun je je niet voorstellen hoeveel beter je een personage leert kennen als je karakterinterviews doet. Je bepaalt niet alleen een kader. Je maakt ook theoretische overwegingen en praat met hem of haar in je hoofd. Door het schrijven wordt het personage concreet en gaat het onmiddellijk een eigen leven leiden. Probeer het!
Vijf dilemma’s die je personages sterker maken
Lezers blijven pagina’s omslaan als karakters voor moeilijke keuzes staan. Gebruik dilemma’s in je verhalen. Je personages krijgen meer diepgang en je verhaal klimt naar nieuwe hoogten. Je krijgt er 5 cadeau.
Dilemma 1: Geef je personage conflicterende verlangens
Voordat je karakters voor moeilijke beslissingen kan zetten, moet je ze overtuigingen geven die ertoe doen. Een moordenaar heeft een eigen code om vrouwen of kinderen geen kwaad te doen. Een zendeling sterft liever dan afstand te doen van zijn geloof. Een vader zou alles opofferen om het losgeld voor zijn dochter bij elkaar te harken.
Een personage zonder ruggengraat, zonder overtuigingen, is voor lezers moeilijk aan te moedigen en gemakkelijk te vergeten. Om een intrigerend personage te creëren, dat voor ingrijpende en moeilijke keuzes staat, kun je hem of haar twee even sterke overtuigingen geven die tegenover elkaar staan.
Conflicterende verlangens staan geen eenvoudige oplossing toe. Dat zorgt voor spanning. En spanning pusht je verhaal. Creëer situaties waarin de even sterke overtuigingen van je personages in strijd zijn met elkaar en je creëert kansen voor netelige morele keuzes.
Dilemma 2: Stel de overtuigingen van je personage op de proef
We denken er gewoonlijk niet zo over na, maar omkopen is niks anders dan iemand betalen om tegen zijn overtuiging in te gaan. Iemand afpersen is hem bedreigen tot hij of zij doet wat je zegt.
Wat zou het kosten om het liefdevolle, toegewijde paar zover te krijgen dat ze afspreken elkaar nooit meer te zien (omkoping)? Of, hoe zou je ze moeten bedreigen om ze zover te krijgen (afpersing)?
Een prachtig voorbeeld van omkoping is de film “Indecent Proposal” waarin miljonair Robert Redford een armlastig stel voorstelt dat hij één nacht met de dame (Demi Moore) mag doorbrengen in ruil voor één miljoen dollar.
Zoek naar manieren om je personages om te kopen en af te persen. Leuk om over te discussiëren met andere deelnemers aan de Masterclass in de speciale, besloten Masterclass Groep in de community.
Wees niet gemakkelijk voor personages. Als schrijvers hebben we soms zoveel voor onze karakters over dat we niet willen dat ze lijden. Het resultaat is dat we ervoor terugschrikken om ze in moeilijke situaties te brengen. Dat is precies het tegenovergestelde van wat er moet gebeuren om onze fictie boeiend te maken.
Daag jezelf uit. Dwing je karakter om te kiezen. Peil de diepten van de overtuigingen van je personage door te vragen: “Hoe ver zal hij / zij gaan…?” Waar geloven je personages in? Welke prioriteiten hebben ze? Welke vooroordelen moeten ze overwinnen? Stel hun overtuigingen op de proef om hun oprechte verlangens en prioriteiten aan de oppervlakte te brengen.
Dilemma 3: Zet je personage klem
Maak het ze niet gemakkelijk. Geef ze geen bewegingsruimte. Dwing ze om een keuze te maken, om te handelen. Ze kunnen zich er niet aan onttrekken. Leid ze door het proces van dilemma, keuze, actie en gevolg:
- Er moet iets op het spel staan
- Er is geen gemakkelijke oplossing, geen gemakkelijke uitweg.
- Je personage moet een keuze maken. Hij moet handelen.
- Die keuze verdiept de spanning en stuwt het verhaal voort.
- Het personage moet leven met de gevolgen van zijn beslissingen en daden.
Als er een gemakkelijke oplossing is, is er geen dilemma en heb jij geen Opruiend Incident waarmee je je boek op stoom brengt. Laat je personage kiezen tussen conflicterende belangen.
Hoe belangrijker de keuze en hoe hoger de inzet, hoe groter de spanning en het drama en hoe groter de emotionele betrokkenheid van je lezers. Laat je personage zijn overtuigingen her-evalueren, zijn aannames in twijfel trekken en zijn keuzes rechtvaardigen. Vraag jezelf af: hoe gaat hij of zij hieruit komen? Wat zal hij/zij daarbij moeten opgeven (iets kostbaars) of op zich moeten nemen (iets pijnlijks) ?
Verken de gladde hellingen. Duik in de grijze gebieden. Vermijd vragen die een ja of nee antwoord oproepen. Stel de vraag in plaats daarvan zo in dat je gedwongen wordt om er dieper op in te gaan. Vraag in plaats van “Heiligt het doel de middelen?” , “Wanneer heiligt het doel de middelen?”
Dilemma 4: Laat de dilemma’s groeien vanuit je genre
Onderzoek je genre en laat het de keuzes beïnvloeden die je personages moeten maken. Zo lenen misdaadverhalen zich van nature voor het verkennen van rechtvaardigheid en onrechtvaardigheid. Op welk punt convergeren wraak en gerechtigheid? Wat vereist dat van je personages? Wanneer is gerechtigheid werkelijk onrecht?
Verhalen over liefde, romantiek en relatie gaan vaak over thema’s als trouw en verraad. Hoe ver kun je om de waarheid heen kletsen voordat het een leugen wordt? Wanneer deel je een geheim met iemand dat hem pijn doet?
Fantasy, mythe en sciencefiction zijn goede verhalen om kwesties als bewustzijn, menselijkheid en moraliteit te onderzoeken. Hoe zelfbewust moet iets zijn voordat het dezelfde rechten moet krijgen als volledig ontwikkelde mensen? Op welk punt wordt het vernietigen van een AI-computer moord? Hebben we echt een vrije wil of worden onze keuzes bepaald door onze genetische samenstelling en omgevingsfactoren?
Je kunt er lekker met andere schrijvers over discussiëren in de Masterclass Groep in Wryter.
Dilemma 5: Zoek naar de derde weg
Je wilt dat je lezers nadenken: ‘Ik heb geen idee hoe dit gaat aflopen.’ En als ze dan zien waar de dingen naartoe gaan, wil je dat ze tevreden zijn.
Er is een Bijbelverhaal over religieuze leiders die een vrouw op overspel betrappen en haar bij Jezus brengen. Overspel was een misdrijf met de doodstraf tot gevolg. De mannen vroegen Jezus wat ze met de vrouw moesten doen. Als Jezus had gezegd haar vrij te laten, zou hij de wet hebben overtreden. Als hij had gezegd haar te doden, zou hij zijn boodschap van “vergeving en barmhartigheid” hebben ondermijnd.
Het leek een behoorlijke valstrik, totdat hij zei: “Wie onder u zonder zonde is, laat hem de eerste steen werpen.”
Probleem opgelost.
Ik noem dit het vinden van de derde weg. Het is een oplossing die consistent is met de houding, overtuigingen en prioriteiten van het personage, maar die ook logisch en verrassend is.
We willen dat de oplossingen die onze Helden bedenken onverwacht en onvermijdelijk zijn. Stel je Held voor een schijnbaar onmogelijk raadsel. En help hem dan de derde weg te vinden.
Laat je personages ademen
Een manier om een gedenkwaardig verhaal te maken is door de tijd te nemen om je personages te laten ademen. Bouw een scène waarin je de vertelstructuur verlaat en laat je lezers een band krijgen met je personages door ze te laten ademen.
Je structuur is belangrijk, maar niet heilig. Hoe ga je onvergetelijke verhalen schrijven? In één woord: karakter. In één zin: hou niet stringent vast aan je vertelstructuur. Laat je personages ademen. Eén manier om dit te doen is door je verhaal te pauzeren een kakkerlakkenrace te schrijven.
Wat is een kakkerlakkenrace?
Een kakkerlakkenrace is een onbelangrijk moment in je verhaal waarin je personages de kans krijgen om ‘gewoon’ zichzelf te zijn zonder de plot noodzakelijkerwijs vooruit te helpen. Het is een moment waarop je het verhaal pauzeert om je lezers een band met je personages te laten krijgen.
De scènes zijn essentieel om je personages tot leven te brengen. Je zult vaker wel dan niet merken dat de meest geliefde en iconische momenten in boeken en films kakkerlakkenraces zijn.
Waarom noemen we ze kakkerlakkenraces?
Een schrijfvriend van me noemt ze zo en hij kreeg die term van een vriendin van hem, die het waarschijnlijk van een vriend van haar kreeg. Ik noemde ze ‘eitjesscènes’, maar ik ben ze graag kakkerlakkenraces gaan noemen. Laat me je voorbeelden geven om te illustreren waarom deze scènes belangrijk en geliefd zijn. Het heeft alles te maken met personages laten ademen.
Eitjesscènes
De reden dat ik ze eitjesscènes noemde, is vanwege de “50 eieren” scène in “Cool Hand Luke”. Deze scène, uit een film met Paul Newman en George Kennedy, is een typische kakkerlakkenrace.
Voor de vertelstructuur heeft de film deze scène niet nodig. Je zou hem gemakkelijk kunnen deleten zonder de uitkomst van het verhaal te beïnvloeden. Niemand zou hem missen, afgezien van het feit dat het de meest iconische scène in de film is.
Dat wil niet zeggen dat de scène zinloos is. Hij ontwikkelt het karakter Luke en zorgt ervoor dat de andere gevangenen hem verheerlijken. Toch zijn er andere scènes die dat doen op een manier die het verhaal voortstuwt. De eitjesscène doet niets anders dan gewoon bestaan en geweldig zijn. Ik denk dat de reden dat hij zo geliefd is omdat hij totaal belachelijk en willekeurig is.
Kakkerlak Jack
Een andere grote kakkerlakkenrace is de volgende scène uit “One Flew Over the Cuckoo’s Nest”. McMurphy (Jack Nicholson) lobbyt tevergeefs bij zuster Ratched (Louise Fletcher) om de tv aan te zetten voor de World Series. Als dat mislukt vertelt hij een fantasiemoment uit het spel.
Net als de “50 eieren” scène doet het structureel niets. Hij kan er best uit en als je de film nog niet hebt gezien, zou je nooit weten dat er iets mist. Maar hoe geweldig is deze scène?
Heb je het tegen mij?
Waar zou “Taxi Driver” zijn zonder het volgende iconische moment? Knip het eruit en je hebt nog steeds een strak psychologisch meesterwerk. Toch is dit de scène die iedereen citeert. Het is vermeldenswaard dat dit een improvisatie van Robert DeNiro was.
Thors hamer
Om een meer recent voorbeeld te gebruiken, kijk naar een scène uit de “Avengers: Age of Ultron”. Ik zou het geen iconische scène willen noemen, maar Marvels bereidheid om twee minuten te besteden aan wat, verhalend gesproken, een wegwerpscène is, is wat hun films onderscheidt van andere moderne actiefilms.
Het is grappig, het is cool, en wat meer is, door getuige te zijn van wat voelt als een moment achter de schermen, krijgen we een band met deze personages.
In dit soort films en boeken is er meestal zoveel bombastische actie dat schrijvers zelden de tijd nemen (mogen nemen) om in te zoomen op details. Maar hoe geweldig is Thors gezicht als Captain America de hamer maar een klein beetje laat bewegen?
De druk op (scenario)schrijvers om in te korten is groot. Elke scène moet tellen. Elke scène moet de plot ondersteunen, de spanning verhogen en in het verhaal passen. Dit geldt vooral voor bepaalde genres, zoals thrillers.
Ons wordt verteld om onze karakters in vluchtige penseelstreken te schetsen. Maar met alleen karakterontwikkeling, maak je geen blijvende indruk op je lezers. Mensen willen meer. Ze willen gedenkwaardige momenten. Iconische verhaalscènes. Denk aan een paar van de meest memorabele karakters: Bondschurk Jaws, Lisbeth Salander, Hannibal Lecter, Forrest Gump, of Snuf de Hond.
De lezer weet het niet
Het punt is dat lezers niet weten dat ze kakkerlakkenraces willen. Ze denken dat ze grote concepten willen. Mensen stonden niet in de rij voor Jaws om drie dronkaards in een boot met elkaar te zien praten. Maar ik zou zeggen dat deze scène, die begint met een klassieke kakkerlakkenrace (littekens vergelijken), het meest aangrijpende moment van de hele film is. En er is geen haai te zien. Hetzelfde geldt voor “Lethal Weapon 3” waarin Mel Gibson in littekens wedijvert met Rene Russo.
Mensen zijn dol op sitcoms omdat het per definitie kakkerlakkenraces zijn. “Friends” was zo populair omdat mensen hielden van de personages. Kijkers stemden elke week 30 minuten af om hun tv-vrienden te zien rondhangen. Sitcoms zijn op hun best, zoals Jerry Seinfeld het uitdrukte, als er niets gebeurt.
Het goede nieuws is dat kakkerlakkenraces leuk zijn om te schrijven. Als ik aan een verhaal begin en heb bedacht wie de personages zijn, zet ik ze graag in willekeurige situaties om een idee te krijgen van wie ze zijn. Soms zijn dit gewoon oefeningen die me helpen mijn personages te begrijpen. Soms leveren ze goed voer voor mijn boek. Meestal merk ik dat hoe verder van de plot verwijderd mijn kakkerlakkenrace is, hoe beter.
Je wilt ook niet te veel kakkerlakkenraces in je boek opnemen, anders begint het doelloos te voelen. Probeer de volgende keer dat je aan je boek schrijft even pauze te nemen van je structuur. Maak je geen zorgen over je personages. Stuur ze naar de supermarkt. Kijken wat er gebeurt. Laat je personages ademen.
Misschien creëer je een iconisch moment waarbij je stoere ruimte-avonturier en haar kameraden een time-out nemen van de Melkweg redden om tandpasta te kopen.
Laatste update 9 mei 2022 door Edwin