Vanuit meerdere perspectieven schrijven

Als een verhaal meer dan één verteller nodig heeft, is het (in het begin) spannend. In zekere zin is het starten met een nieuw boek als het duiken in een nieuwe relatie. Een potentiële misbruikrelatie met een tijd vretende narcist die van je eist dat je elk moment van de dag door hem of haar geobsedeerd bent. In deze blog deel ik 5 tips met je over het schrijven vanuit meerdere perspectieven.

In onze Masterclass Schrijven 2.0 besteden we zeker aandacht aan het perspectief. Het komt natuurlijk in elke opleiding creatief schrijven voorbij, maar wij denken dat we hen vanuit een andere hoek belichten.

1. Bepaal je primaire vertelstandpunt

Zelfs als je maar een paar vertellers hebt, zal een van hen waarschijnlijk het thema van je boek dragen en als de dominante verteller dienen. Als je niet zeker weet wie je hoofdverteller verteller zou moeten zijn, overweeg dan het volgende houvast voor je boek: “Persoon X moet Y doen of er zal iets slechts gebeuren.”

Bijvoorbeeld: “Harry Potter moet Voldemort verslaan, anders zal de wonderwereld voor altijd geruïneerd worden.” Soms helpt het als je personage in deze zinsnede staat om te bepalen wie het centrale conflict in het verhaal draagt.

Ik heb van veel mensen gehoord dat het een lezer helpt zich te oriënteren in een boek met meerdere perspectieven als de hoofdverteller als eerste gaat en Hoofdstuk 1 krijgt. Niet elke training creatief schrijven geeft je deze tip.

2. Maak onderscheid tussen de stemmen van je personages

Zoek eerst uit of je de vertelperspectieven wilt onderscheiden door de ene eerste persoon en de andere(n) derde persoon te maken. Of de ene verleden tijd en de andere tegenwoordige tijd. De ene beperkt en de andere(n) alwetend te maken, et cetera.

Switchen tussen beperkt en alwetend in de derde persoon is een hoge kunstvorm. Ik ben dol op iedereen die het voor elkaar krijgt, want makkelijk is het niet.

Bekijk vervolgens je personages. Als je een muzikaal personage hebt, zijn ze waarschijnlijk behoorlijk auditief. Hun beschrijvingen zullen zowel geluiden als beelden bevatten.

Als je een jong personage hebt, zijn hun interne culturele referenties, vergelijkingen en jargon anders dan die van een ouder personage. Als een personage een dokter is, kunnen ze fysieke aspecten van de mensen om hen heen meer opmerken dan bijvoorbeeld een glasblazer.

Ik raad je aan een lijst met uitspraken en zinnen samen te stellen die elk personage gebruikt. Overweeg om de denkstijl van elk personage te laten verschillen. Een persoon kan poëtischer zijn, met langere zinnen met meer zinsneden.

Een ander personage is misschien directer en vertelt het precies zoals het is, zonder verfraaiing. Hoe meer werk je hier doet, hoe authentieker elk van deze stemmen zal lezen. Het is best veel werk, maar hé, een training creatief schrijven volg je ook voor de finesses.

3. Als je met meerdere perspectieven werkt…

Begin met het inschenken van een stevige borrel en staar humeurig naar je computer. Dit is de enige manier om te beginnen met het schrijven van meer dan drie vertelstandpunten.

Sommige verhalen moeten vanuit verschillende perspectieven worden verteld. In dat geval heb je al bepaald wie je hoofdrolspeler is. Nu probeer je erachter te komen hoe je alle andere perspectieven in het verhaal kunt passen.

Mijn strategie is als volgt: Ik beschouw het vertelperspectief van de hoofdpersoon als het primaire perspectief en alle andere als secundair. Vervolgens stel ik een lijst met plotpunten samen. Daaraan voeg ik vertellers toe op basis van wie de beste verteller is voor dat stuk van het verhaal.

4. Plannen en plotten voor meerdere vertelperspectieven

Ik werk gewoon met Word en Excel, maar je kunt natuurlijk speciale software gebruiken om te plotten en te plannen. Ongeacht de methodologie rijst de vraag: Hoe weet je welk personage welk deel van het verhaal moet vertellen?

Ik zou zelf de grootste en/of belangrijkste verhaallijnen aan je protagonist geven. Als het hart van je boek bij je held vandaan drijft richting een ander personage, zou je de vraag kunnen stellen: Waarom dat personage niet de held maken?

Andere zaken die ik zou willen voorstellen als je voor het vertelperspectief van je hoofdpersoon kiest: Grote relationele oprispingen. Plotwendingen, tenzij je met de plottwist iets laat zien dat spanning toevoegt als het voor de hoofdrolspeler verborgen blijft. Thematische zaken en momenten die bijdragen aan karakterontwikkeling als je ze aan de held geeft. Ze komen allemaal uitgebreid aan de orde tijdens onze opleiding creatief schrijven.

Als je meerdere vertelperspectieven hebt die even zwaar wegen, beveel ik aan dat belangrijke momenten in je verhaal, zoals het opruiend incident, het middelpunt en het Bloedsaaie Midden in beide perspectieven plaatsvinden.

Je zou de twee vertellers in dezelfde scène kunnen zetten. Of, als ze parallelle vertellingen dragen, zoals in boeken in de verleden en tegenwoordige tijd, kunnen ze elk afzonderlijk belangrijke plotpunten ervaren.

Het is belangrijk dat alle personages die je als vertelperspectief gebruikt een volledig plot doorlopen. De personages moeten in elk geval goed zijn ontwikkeld, zelfs als ze maar een handvol hoofdstukken krijgen. Door iemand het perspectief te geven, geef je aan dat ze cruciaal zijn voor de ervaring van de lezer.

5. Soms zijn meerdere perspectieven overbodig

Ik schreef een boek dat begon met meerdere vertelperspectieven en eindigde in een project met één verteller. Soms, nadat je een minuut met de synopsis hebt gezeten, realiseer je je misschien dat het overbodig is om in het hoofd van een van deze personages te zitten, of van een aantal van hen, om dit verhaal volledig te ervaren.

Hoewel het moeilijk is om de structuur van een schrijfproject te heroverwegen als je er eenmaal verliefd op bent, is het, net als in relaties, belangrijk om in die vroege fasen open te staan voor alle mogelijkheden. Lezers kunnen zich gaan vervelen of vervreemd raken door extra vertelperspectieven.

Ik hoop dat dit nuttig is geweest. Als je vanuit meerdere invalshoeken hebt geschreven en tips hebt om toe te voegen, hoor ik graag van je. Je kunt je ook aanmelden voor onze Masterclass.

Laatste update 9 May 2022 door Edwin